طب سنتی

طب سنتی چیست ؟

طب سنتی شامل جنبه‌هایی از پزشکی در دانش سنتی است که در جوامع مختلف و در نسل‌های مختلف، قبل از دوران پزشکی مدرن شکل گرفته‌است. طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO)، طب سنتی «مجموعه‌ای است از دانسته‌ها، مهارت‌ها و اعمال که بر پایه نظریه‌ها، باورها و تجربه‌های بومی فرهنگ‌های مختلف است، خواه قابل شرح باشد یا نباشد، که در بهداشت و نیز در پیشگیری، تشخیص، بهبود و مداوای بیماری‌های جسمی و ذهنی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. امروزه در برخی از کشورهای آسیایی و آفریقایی، تا ۸۰٪ از مردم نیازهای اولیه بهداشتی خود را از طریق طب سنتی برطرف می‌کنند. زمانی که از طب سنتی، خارج از فرهنگ سنتی آن منطقه استفاده شود، به آن طب جایگزین(alternative medicine) می گویند.

برخی از انواع طب سنتی مورد استفاده در سراسر دنیا عبارتند از: طب سنتی چین(Traditional Chinese medicine)، طب سنتی کره‌ای(Traditional Corean medicine)، طب سنتی آفریقایی(Traditional African medicine)، طب ایران باستان(Ancient Iranian medicine)، طب سنتی ایرانی(Traditional Iranian medicine)، آیورودا (Ayurveda) و طب سنتی اروپایی (Traditional European medicine)

رشته‌های علمی که به مطالعه طب سنتی می‌پردازند عبارتند از گیاه‌درمانی(Phytotherapy)، درمان بر پایه نژاد (Ethnomedicine) مردم-گیاه‌شناسی (Ethnobotany)و انسان‌شناسی پزشکی (Medical_anthropology)

سازمان جهانی بهداشت خاطرنشان می‌کند که “استفاده نادرست از داروها و روش‌های سنتی می‌تواند اثرات منفی یا خطرناکی داشته باشد” و “تحقیقات بعدی لازم است تا اثربخشی و ایمنی ” داروها و روش‌های مورد استفاده در برخی از طب‌های سنتی تأیید گردد.

طب جایگزین

طب جایگزین هر عملی را که به دنبال دستیابی به اثرات درمانی و قابلیت بهبود یافتن پزشکی است توصیف می کند ، اما فاقد محتویات بیولوژیکی است و آزمایش نشده یا غیرقابل آزمایش است و یا اثربخش نیست. طب جایگزین به صورت مجموعه ای از محصولات ، شیوه ها و نظریه هایی تعریف شده است که توسط کاربران خود اعتقاد یا درک می شود تا اثرات درمانی پزشکی داشته باشد، اما اثربخشی آن با استفاده از روش های علمی ثابت نشده است، یا نظریه و عمل آنها کامل نیست. طب مکمل (Complementary medicine) ، طب مکمل و جایگزین (Complementary and alternative medicine) ، طب یکپارچه (Integrative medicine) و طب جامع (Holistic Medicine) از جمله بسیاری از موارد بازسازی شده و تغییر شکل یافته مشابه همین پدیده هستند. روشهای درمانی جایگزین مشترکاً در خارج از حیطه علوم پزشکی قرار می گیرند و در واقع به شبه علم وابسته هستند. شیوه های طب سنتی زمانی به طب جایگزین تبدیل می شوند که بدون توضیحات و شواهد علمی مناسب، در خارج از محدوده زمانی و مکانی خود مورد استفاده قرار گیرند. برخی از روش های طب جایگزین مبتنی بر تئوری هایی هستند که با علم در مورد نحوه عملکرد بدن انسان مغایرت دارند. برخی دیگر برای توضیح تأثیر خود به موارد ماورای طبیعی یا خرافات متوسل می شوند. در برخی دیگر، این روش ها بسیار مؤثر است اما عوارض جانبی زیادی دارد. طب جایگزین با پزشکی تجربی متمایز است، زیرا در پزشکی تجربی از روش علمی برای آزمایش روشهای درمانی معتبر از طریق کارآزمایی بالینی مسئولانه و اخلاقی استفاده می کند و شواهدی از اثرگذاری یا بی اثر بودن درمان را به وضوح نشان می دهد. تحقیقات در مورد روشهای درمانی جایگزین غالباً از پروتکل های تحقیقاتی مناسب مانند آزمایش های کنترل شده با دارونما، آزمایش های کور و دو سو کور و پیروی نمی کنند.

طب سنتی ایرانی

طب سنتی ایرانی نوعی طب سنتی و گونه ای از پزشکی جایگزین است که بر اساس اخلاط چهارگانه می‌باشد .تاریخچه‌ طب سنتی ایرانی، به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد. طب سنتی ایرانی، یک مکتب طبی کامل و پویا است که جهان را به عنوان نظام احسن می‌نگرد و پزشک را به واسطه‌ شناخت و آگاهی و تسلط بر علوم مختلف و درک صحیح او از جهان هستی حکیم نامیده است. طبق گفته سیریل الگود (Cyril Elgood) مورخ پزشکی«طب سنتی در ایران قبل از طب یونانی وجود داشته است و ایرانیان اصول آن چیزی را که طب یونانی نامیده شده، به یونانیان تعلیم دادند و در ایران قدیم وضعیت طب پیشرفته‌تر از آشور بوده است. برخی طب سنتی ایرانی را پیشگاه طب سنتی در جهان می‌دانند. این طب حاصل سال‌ها تلاش و زحمت دانشمندان بزرگ ایران بوده است. دیدگاه طب سنتی ایرانی سلامت‌محور بوده و بنابراین حفظ سلامت مقدم بر درمان است و توجه به روش زندگی و تأمین هوای سالم، تغذیه‌ درست، فعالیت و استراحت کافی و تعادل حالات روحی – روانی شعار طب سنتی ایران است. ستارگان طب سنتی ایرانی مانند ابن سینا، رازی، علی‌بن‌عباس اهوازی، ابن ابی الصادق نیشابوری، سید اسماعیل جرجانی و عمادالدین محمود شیرازی حدود هشت قرن هدایت دانشگاه‌های طب در غرب و شرق را بر عهده داشتند. با وجود سابقه‌ی زیاد طب سنتی در ایران، متأسفانه آنطور که باید و شاید به این مکتب توجه نشده است و تنها چندین سال است که توجه دولت به این حوزه جلب شده است و به صورت یک رشته‌ی دانشگاهی در آمده است. این در حالی است که در کشورهای دیگر، دهه‌ها است که میلیون‌ها دلار هزینه برای ساخت مراکز تحقیقاتی و آموزش جهت بررسی اثربخشی درمان طب سنتی و رشد آن صورت گرفته است و به صورت یک رشته دانشگاهی در آمده است. برای مثال، طب سنتی چین ۴۰ درصد خدمات بهداشتی درمانی را بر عهده دارد. در چین بیش از ۳۰ دانشگاه و ۱۷۰ مرکز تحقیقی طب سنتی وجود دارد. بجز تحقیقات آکادمیک دانشگاهی و جذب و آموزش دانشجو در طب سنتی، یکی دیگر از نمودهای طب سنتی در فرهنگ عامه ایران، عطاری ها هستند که از گذشته تاکنون، در شیوه های گوناگون طب سنتی فعال بوده اند. متاسفانه هنوز قوانین جامع در خصوص تاسیس عطاری و اطلاعات و خدماتی که در عطاری ها به مردم ارایه می شود وجود ندارد و بعضا ادعاهای خلاف واقع برای درمان بیماریها از افراد شاغل در عطاری ها صورت می گیرد. در نهایت سلامتکده ها و کلینیک های طب سنتی که با دریافت مجوز و بعضا بدون دریافت مجوز در حال پذیرش بیمار و ارائه روشهای درمانی هستند، جنبه دیگری از طب سنتی امروز ایران را تشکیل می دهد.

اخلاط چهارگانه

خِلط‌های چهارگانه عبارتند از دم (خون)، زردآب، سودا و بلغم. مقدار و نسبت ترکیب این اخلاط در بدن هر شخصی و در اندامهای هر فردی، یکی از چهار طبع (nature) یا مزاج (temperament)گرم، سرد، تر و خشک را بوجود می‌آورد. مزاج‌شناسی (temperamentology) نوع تخصص در طب سنتی ایران است. این نظریه ریشه و اساس طب اخلاطی است. یعنی اگر کسی سوخت و ساز بدنش بالا باشد مزاجش گرم است. اگر شخصی رطوبت بدنش زیاد باشد مزاجش مرطوب است و افرادی هم دارای مزاج سرد یا مزاج گرم هستند، البته مزاج افراد معمولاً ترکیبی از دو مزاج است مانند کسی که بدنش در هنگام لمس، گرم و مرطوب است، دارای مزاج گرم و مرطوب می‌باشد و افرادی هم دارای مزاج گرم و خشک، سرد و مرطوب یا سرد و خشک باشند. اخلاط جمع واژه خلط است، به همین دلیل به طب سنتی ایران طب اخلاطی هم گفته می‌شود. و نیز از هر کدام از خلط‌های فوق، طبایع و مزاجهای چهارگانه به وجود می‌آید و به همین منوال هر کدام از طبایع نماینده جهان بیرون و نماینده فصل‌ها و عناصر چهار گانه موجود در طبیعت هستند. به ترتیب، خون یا دم گرم و تراست، فصل بهار وهوا نیز گرم و تر هستند، صفرا گرم و خشک است، تابستان و آتش هم گرم و خشک اند، سودا سرد و خشک است، پاییز و خاک هم سرد و خشک می‌باشند، بلغم سرد و تر است، زمستان و آب هم سرد و تر هستند. عناصر در پزشکی سنتی عبارت از آب، خاک، هوا و آتش است. استادان فلسفه می‌گویند که طب اخلاطی بخشی ار فلسفه بوده و بنابراین طب سنتی برگرفته از طبیعیات فلسفه‌است. تاریخ طب سنتی ایران نشان می‌دهد که بیشتر پزشکان سنتی مانند ابن سینا و رازی فیلسوف بوده‌اند. در پزشکی نیاکان (طب سنتی) مراحل گوارش (هضم) غذا به چهار مرحله تقسیم می‌گردد که آن را گوارش چهارگانه (هضم‌های اربعه) می‌نامند، در اثر این فرایند غذای خورده شده به خلط های خون، زرد آب، بلغم و سودا تبدیل می‌شود که این مواد به آرامی جذب بافت‌ها و سلول ها می‌شوند.

مراحل گوارش چهارگانه:

گوارش در شکم (هضم معدی): غذا تبدیل به مایعی بنام کشکاب(کیموس) می‌شود، این مایع از راه سیاه رگ باب(Port)، به جگر سیاه (کبد) می‌رود.
گوارش در جگر سیاه (هضم کبدی): کشکاب طی مراحلی در جگر تبدیل به خلط می‌گردد (همان چهار مایع روان و سیّال دم، صفرا، بلغم و سودا)
هضم در عروق (تغییرات مواد در جریان خون): خلط از راه رگها به سوی اندام مربوط می‌رود.
گوارش در اندام‌ها (بافت‌ها): خلط آماده جذب و تبدیل شدن به اندام مربوط می‌شود. مواد زاید هر یک از مراحل گوارش چهارگانه، از بدن دفع می‌گردند.

مواد زائد گوارش اول (مدفوع) از روده، مواد زائد گوارش دوم (ادرار) از نفرون کلیه ها، مواد زائد گوارش سوم و چهارم (عرق، چرک، مو، ناخن، ترشّحات گوش و بینی وغیره) از راه‌های مختلف از بدن بیرون می‌روند. اختلال در هریک از این مراحل چهارگانه سبب بروز بیماری می‌شود.

برای تولید خلط‌های خوب (خلط جید) دو شرط وجود دارد: ۱- سالم بودن کبد ۲- کشکاب مناسب. کشکاب سالم نیز در اثر خوردن غذای سالم و مناسب، سن و سال و مزاج و سالم بودن معده به وجود می‌آید. به زبان طب جدید اگر تعادل مواد موجود درخون مثل چربی‌ها و قندها به هم بخورد بیماری چربی خون (هایپرلیپیدمی)، مرض قند (هایپرگلایسمی) و نقرس به وجود می‌آید. اگر عملکرد طبیعی هریک از اندام‌های بدن مختل شود آن اندام دچار سوء مزاج می‌شود مثل سوء مزاج معده یا جگر. اختلال در تولید اخلاط یا مربوط به غذای مصرفی است، یا اختلال در عملکرد کبد یا معده یا چند مورد با هم. اختلال در عملکرد طبیعی هرکدام از اعضا را سوء مزاج ویژه آن عضو گویند؛ شناخت سوء مزاج‌ها و راه حل درمان آن‌ها در مراحل ابتدایی راهگشای بسیاری از مشکلات بهداشت عمومی و بیماری‌های امروزی است.

تعریف خلط در کتاب “ذخیره خوارزمشاهی” اینچنین است:

خلط رطوبتی است اندر تن مردم روان و جایگاه طبیعی آن رگهاست و اندامهایی که میان تهی باشند چون معده و جگر و سپرز و زهره و این خلط از غذا خیزد و بعضی خلطها خوبند و بعضی بد. آنچه نیک باشد، آنست که اندر تن مردم اندرفزاید و به بدل آن تریها که خرج می‌شود، بایستد و آنکه بد باشد، آنست که به این کار نشاید و آن، آن خلط باشد که تن از او پاک باید کرد به داروها؛ و خلطها چهارگونه است: خون است و بلغم و صفراء و سوداء. میخواره را گاه گاه قی افتد و گاه اسهال نگذارد که خلط بد در معده گرد آید. تبها و بیماری که از خلطهای لزج و فاسد تولد کند.

نه تنها با غلبه یک، دو یا سه نوع از اخلاط بیماری بروز می‌کند، بلکه در سنین مختلف نیز بر حسب وضعیت جسمانی غلبه یکی از اخلاط محرز است. بدین سبب ما می‌توانیم بر حسب سن بیمار، نوع خلط غالب را در خصوص تشخیص بیماری فعلی در نظر آوریم. البته درمان بیماری‌های عارض شده را نیز، از این طریق می‌توان بسهولت انجام داد.

قدما معتقد بودند که طبیعت برای اصلاح حال بدن چند راه را انتخاب می‌کند:

یکی از آن‌ها تغییراتی است که در اثر عکس‌العمل طبیعت در داخل بدن انجام گرفته و هدفش این است که بدن را بحالت و طبیعت اصلی خود برگرداند و این عمل را تعدیل نامیده و داروهایی که برای انجام این منظور بکار می‌بردند محلل می‌نامیدند.
در حالت دوم طبیعت به ترتیب دیگری عمل می‌کند و آن این است که خلط را اگر غلیظ شده باشد رقیق و اگر رقیق شده باشد غلیظ کرده و از بدن دفع می‌نماید، و این عمل را نضج اخلاط می‌گفتند و معتقد بودند این عمل بعلت دخالت قوه مدبره بدنی یا تدبیر که آن را طبیعت می‌نامیدند انجام می‌گیرد.

داروشناسی طب سنتی

در پزشکی سنتی، از تمامی عناصر موجود در طبیعت اعمّ از گیاهی، معدنی و حیوانی برای اعاده اعتدال مزاج استفاده می‌شود. رعایت حال کبد بیمار از اصول اساسی تجویز دارو است. یک بیماری مشخص که با غلبه یک یا چند خلط در بدن به وجود آمده است، با تخلیه و تعدیل آن‌ها رفع خواهد شد. اخلاط موجود در بدن بیمار ممکن است بر اثر تغذیه و هوای محیط الف) نضج یافته (پخته شدن و آماده شدن خلط یا بیماری برای خروج) و آماده دفع باشد یا ممکن است به شکل خام باشد که برای دفع، باید با داروهای منضج تدارک شود.(آماده سازی شود)

1-داروهای منضج:

منضج، دارویی است که برای پختن و به قوام آوردن خلط، جهت آماده ساختن آن برای تخلیه بوسیله داروهای مسهل بکار می‌رود. عمل نضج به قوام آوردن اخلاط است. یعنی هر چه خلط غلیظ است (مانند بلغم و سودای غلیظ) آنرا رقیق کرده، و هر چه خلط رقیق است (مانند صفرا و بلغم آبی) غلیظ‌تر نموده و به غلظتی که مناسب اسهال آن است برساند. هر خلطی داروی منضج خودش را دارد. برای خلط دم که مزاج آن گرم و تر است، منضجی لازم نیست و فصد و حجامت در زمان لزوم و بدون نضج، قابل انجام است. معمولاً برای صفرا سه روز، برای بلغم نه روز و برای سودای خالص پانزده روز باید داروی منضج استفاده شود. البته این اعداد بسته به اقلیم، فصول سال و گرمی و سردی هوا قابل تغییر است.

2-داروهای مرکب:

داروهای مرکب با نام‌های

معجون – گوارشی – شراب – رب – قرص – شیاف چشمی – سرمه – ایارج – کفلمه – تریاق – حبّ – مفرح – سنون – لعوق – مربا – مرهم – غرغره – طبیخ – ماءالاصول – قی‌آور – مسکن – روغن – شیاف مقعدی – شیاف مهبلی – اطریفل عرضه می‌شوند. ابن سینا توصیه‌ای اکید در تجویز دارو دارد و می‌فرماید: هرگاه بیماری با تجویز داروی تکی قابل درمان است، هرگز از چند دارو برای درمان استفاده نکن، و هرگاه چند دارو می‌توانند درمان را بر عهده گیرند، هیچوقت دست به داروهای بزرگ (داروهای مرکب) نبر.

تدبیر داروها:

در روند تجویز دارو در طب سنتی، برخی تغییرات و جرح و تعدیل ها برای اطمینان از اثر دارو لازم و ضروری است. تعدادی از این موارد به شرح ذیل است:

1-اصلاح طعم:

شاید داروی ساده و تکی، نیاز پزشک را در خصوص درمان بیمار برآورده کند اما مزه دارو طوری است که طبیعت آن را برنمی‌تابد، و معده از قبول آن اجتناب می‌نماید. در این حالت ترکیب داروهای دیگری که هم کمک کار داروی اصلی باشد و هم باعث اصلاح مزه آن گردد، لازم و ضروری است.

2-بدرقه دارو تا اندام هدف:

در بحث داروسازی پزشکی سنتی، رسیدن دارو به اندام هدف بایسته است. چون اگر این امر محقق نگردد و دارو قبل از رسیدن به اندام مورد نظر در اثر هضم و مخلوط شدن با غذا و موارد دیگر اثر خود را از دست بدهد، دیگر تأثیر مورد نیاز را نخواهد داشت.

3-سرعت عمل در تأثیر:

بعضی از داروهای تکی و ساده‌ هستند که انتظار پزشک را در درمان برآورد می‌کنند ولی در رسیدن به اندام هدف تاخیر دارند. برای مثال قرص کافور که برای حرارت مزاج قلب تجویز می‌شود، در رسیدن به اندام هدف تاخیر دارد. زعفران کار سرعت بخشیدن به قرص کافور را انجام می‌دهد، و همین که قرص کافور به قلب رسید، زعفران از او جدا می‌شود.

4-کاهش سرعت حرکت دارو برای کفایت تأثیر:

داروهایی هستند که در تأثیربخشی و درمان بیماری، مؤثر و کافی هستند، ولی بسیار تند و تیز عمل می‌کنند و فوراً از محل اندام هدف عبور کرده و فاصله می‌گیرند. باید برای تأثیردهی مطلوب این داروها، از سرعت آن‌ها کاسته شود. اکثر داروهای بازکننده انسدادها این چنین هستند و سرعت زیادی دارند. برای این مورد می‌توان تخم ترب را در داروهای بازکننده انسداد کبدی مثال آورد. تخم ترب باعث تاخیر داروی ضد انسدادی در کبد شده و در این تاخیر، دارو کارش را در کبد انجام خواهد داد.

1-داروهای منضج:

2-داروهای مرکب:

داروهای مرکب با نام‌های

۱- معجون ۲- گوارشی ۳- شراب ۴- رب ۵- قرص ۶- شیاف چشمی ۷- سرمه ۸- ایارج ۹- کفلمه ۱۰- تریاق ۱۱- حبّ ۱۲- مفرح ۱۳- سنون ۱۴- لعوق ۱۵- مربا ۱۶- مرهم ۱۷- غرغره ۱۸- طبیخ ۱۹- ماءالاصول ۲۰- قی‌آور ۲۱- مسکن ۲۲- روغن ۲۳- شیاف مقعدی ۲۴- شیاف مهبلی ۲۵- اطریفل عرضه می‌شوند. ابن سینا توصیه‌ای اکید در تجویز دارو دارد و می‌فرماید: هرگاه بیماری با تجویز داروی تکی قابل درمان است، هرگز از چند دارو برای درمان استفاده نکن، و هرگاه چند دارو می‌توانند درمان را بر عهده گیرند، هیچوقت دست به داروهای بزرگ (داروهای مرکب) نبر.

تدبیر داروها:

1-اصلاح طعم:

2-بدرقه دارو تا اندام هدف:

3-سرعت عمل در تأثیر:

4-کاهش سرعت حرکت دارو برای کفایت تأثیر:

تقسیم بندی بیماری ها

بیماریها در طب سنتی به دودسته اصل بیماریهای ساده و بیماریهای مرکب تقسیم بندی می شوند.

بیماریهای ساده خود به سه دسته : ۱- سوء مزاج ۲- سوء ترکیب ۳- تفرق واتصال، دسته بندی شده اند .

1-سوء مزاج:

سوء مزاج یعنی این که مزاج طبیعی شخص از حالت اعتدال خود خارج شود واین عدم اعتدال مزاجی، موجب بیماری شخص گردد. بنابراین باید ابتدا مزاج طبیعی شخص را تشخیص دهیم . بطور کلی در هر سنی یک مزاج غالب تر است. 1-در سن رشد ( یعنی تا ۳۰ سالگی ) بیشتر حرارت ورطوبت غالب است، یعنی مزاج دموی( خونی ) 2-در سن ۳۰ تا ۶۰ سالگی حرارت روبه کاهش می گذارد وسردی وخشکی یعنی مزاج سوداوی غالب می شود. 3-دربالای ۶۰ سالگی فرد متغیر المزاج می شود ونوع مزاج او تابع خوراکش می شود .

2-سوء ترکیب:

در سوء ترکیب، ساختار عضوی از بدن غیر طبیعی است که خود به سه دسته تقسیم می شود .

الف ) شکل ظاهر ایراد دارد ( مثلاً شخصی که با یک پای خمیده متولد می شود که اصطلاحاً پاچنبری گفته می شود.)

ب ) اندازه عضو ایراد دارد ( مثلاً شخصی که یک پایش از پای دیگر بطور مادرزادی بلندتر است )

ج ) تعداد عضو غیر طبیعی است ( مثلاً کسی که بطور مادرزادی در هر دست ۶ انگشت دارد ویا کسی که با یک دست متولد می شود )

3-تفرق واتصال:

در تفرق و اتصال، پیوستگی بافتی دراعضاء مثلاً بعلت جراحت از بین رفته ( زخمها وجراحت ها ) ویا پیوستگی بافتی دراعضاء بطور ناموزون ایجاد شده است. ( مثلاً استخوانی که پس از شکستن بدجوش خورده باشد )

بیماریهای مرکب:

بیماری‌های مرکب از ترکیب دو یا تعداد بیشتری از بیماریهای ساده رخ می دهد، مثلاً اورام (ورم‌ها) تابع سوء مزاج است، به دلیل ورود ماده‌اى زائد به یک عضو یا به دلیل تغییر شکل ظاهری عضو و تابع تفرق اتصال است به دلیل آسیب دیدن ارتباطات طبیعی بین پوست، بافت‌های زیر پوست و همچنین استخوان‌ها. اورام معمولاً هنگامی رخ مى‌دهد که منطقه ‌مورد نظر حجمی قابل توجه از نظر ماکروسکوپی پیدا کند، اگر ورم کوچک باشد به آن بثورات جمع (بثره) می‌گویند. مثلاً به جوش‌هاى صورت بثورات پوستی می‌گویند که در بیماری‌های مختلف رؤیت می‌شود. مثال دیگر آبسه است که هم بعلت سوء مزاج رخ می دهد و با تورم اش سوء ترکیب در عضو ایجاد می کند و هم اتصال طبیعی بافت را بهم زده است .

اصطلاحات طب سنتی

1-دم: یا همان خون، مایعی سرخ رنگ، گرم و مرطوب است که وظیفه آن تغذیه اندام‌ها است. خون طبیعی سرخ رنگ، شیرین، دارای طبعی گرم و عاری از بوی بد است. خونی که از جگر خارج شده و به قلب می‌رود حاوی سودا، صفرا و بلغم است. به همین دلیل غلظت زیادی دارد. اما در مسیر خود مقداری از اخلاط و آب اضافی را از دست داده و سرخ‌تر، روان‌تر و روشن‌تر می‌شود.

2- سودا: سیاه رنگ است. در جگر تولید می‌شود و جایگاه اصلی آن طحال است. طبعش مانند خاک سرد و خشک و طعمش گس متمایل به تلخ است. قسمتی از آن پس از تراوش از جگر، همراه خون به تغذیه استخوان‌ها کمک می‌کند. قسمت دیگر به طحال می‌رود و موجب تقویت دهانه معده می‌شود.

3-صفرا: مایعی زرد رنگ و تلخ است که طبع گرم و خشک دارد. محل تولید آن جگر و جایگاهش در کیسه صفراست. صفرای طبیعی یا همان کف خون، سرخ رنگ است. صفرا به خون لطافت داده و موجب عبور آن از مجاری باریک و مویرگ‌ها می‌شود. صفرا به شش‌ها در دم و بازدم و به روده‌ها در عمل دفع کمک می‌کند.

4-بلغم: در معده تولید شده و همراه با خون در تمام بدن در جریان است. طبع آن سرد و تر و طعم آن شیرین است. بلغم در روند طبیعی خود به خون تبدیل می‌شود.

5–مزاج های اصلی:

مزاج سوداوی: مزاج سرد و خشک مربوط به تولید سودا در طحال.

مزاج بلغمی: مزاج سرد و تر مربوط به سیستم لنفاوی یا سیستم ایمنی.

مزاج دموی: مزاج گرم و تر مربوط به رساندن غذا و اکسیژن به سلول‌ها.

مزاج صفراوی: مزاج گرم و خشک مربوط به ترشحات زرد رنگ کبد.

مزاج معتدل: برآیند سردی، گرمی، تری و خشکی مزاج است. با رعایت تعادل میان سردی و گرمی غذا می‌توان به مزاج معتدل رسید.

6- مسهل: مسهل به دارویی در طب سنتی اطلاق می شود که به سبب قدرت حرارت، نفوذ، جذب و دفع خود از عروق و منافذ بدن، خلط های فاسد شده و فضولات در معده را از طریق روده ها دفع نماید.

7-نضج: به اعتدال قوام ماده موجود در دستگاه گوارش گفته می شود که به آسانی آماده دفع باشد، زیرا ماده در حالت غلیظ یا رقیق و لزج به آسانی قابلیت دفع ندارد.

8-ملیّن: هر چیزی که نرم کند (ناظم‌الاطباء)؛ لینت‌دهنده و سست‌کننده و اسهال آورنده و هرآنچه شکم را نرم کند (ناظم‌الاطباء). ماده یا دارویی است که برای نرم کردن محتویات معده و آماده شدن برای دفع مورد استفاده قرار می گیرد.

9-مقوی: یعنی قوت بخشنده و آن داروئی را نامند که تعدیل قوام عضو و مزاج نماید تا آنکه مانع از قبول فضول منصبه بسوی آن و از آفات نگهدارد یا آنکه تبرید نماید مسخن را و تسخین نماید مبرد را ما نند دهن و ردو یا بالخاصیتئ که در آن است مانند طین مختوم

10-مرخی: یعنی سست کننده و آن دوائی را نامند که بقوت حرارت و رطوبت خود بگرداند قوام اعضای کثیفه المسام را نرم و مسامات آنرا وسیع تا آنکه بسهولت و آسانی مندفع گرداند از انها فضول مجتمعه محتبسه در آنها را مانند ضماد شبت و برزکتان

11-محلل: یعنی تحلیل برنده و آن دوائی را نامند که بقوت حرارت خود جدا نماید و خارج گرداند اخلاط را از موضعی که چسبیده و قرار یافته اند در آن و جدا گرداند اجزاء آنرا از هم و ببخار دفع کند جزء فجزء تا آنکه باقی نماند از آن چیزی.

12-جاذب: یعنی کشنده و آن دوائی را نامند که بحرکت درآورد اخلاط و رطوباتی را که ملاقی آن است بسبب لطافت و حرارت خود جذب نماید آنها را بسوی خود و ظاهر جلد مانند جند بیدستر و ثافیسا و آنچه شدید الجذب باشد پیکان و خار را از عمق بدن بکشد و برآورد مانند گوشت حلزون

13-مدمل: یعنی اندمال آورنده و اصلاح و چاق کننده جروح و قروح و آن دوائی را نامند که خشک و کثیف گرداند رطوبتی را که در خلل و فرج و میان اجزاء جراحت که مجاور یکدیگر اند و بگر داند قوام آن رطوبت را غلیظ و لزج مغزی تا اینکه بچسبند بیکدیگر مانند دم الاخوین و صبر و صمغ عربی و امثال اینها

طب اسلامی به عنوان یک آموزشگاه جامع پزشکی با شهرت طولانی ، شکوه و جهانی در نظر گرفته شده است. برخی از پزشکان این مدرسه

ادامه مطلب »

4 جولای 2021 بدون دیدگاه

مقالات مرتبط طب سنتی

سرطان و درمان آن در کتابهای اصلی باستانی طب سنتی ایران اسلامی

طب اسلامی به عنوان یک آموزشگاه جامع پزشکی با شهرت طولانی ، شکوه و جهانی در نظر گرفته شده است. برخی از پزشکان این مدرسه مشهور در سراسر جهان هستند و خدمات ارزنده ای به دنیای علمی داشته اند. با توجه به شیوع چشمگیر رو به رشد سرطان و ناکارآمدی نسبی داروهای فعلی ، تقاضای زیادی برای معرفی رویکردهای درمانی مؤثر وجود دارد. برای این منظور ، ادغام طب سنتی با روشهای درمانی نوین گزینه ای امیدوارکننده است. در این مقاله به روشهای تشخیص و درمان سرطان از دیدگاه پنج پزشک مشهور قبل از حمله مغول که از داروهای اسلامی استفاده کرده اند ، یعنی رازی ، آخاویونی ، اهوازی ، ابن سینا و جرجانی اشاره شده است. ایده های مورد بحث به دوره ای بین قرن هشتم و چهاردهم باز می گردد.

⇓ دانلود این مقاله

ژنتیک و فیزیوپاتولوژی نشان داده است که بروز یک بیماری می تواند از علل مختلف از جمله جهش در ژن های مختلف و مکانیسم های مختلف مولکولی ناشی شود. با این حال ، علائم بالینی می توانند ظاهراً شایع باشند. علاوه بر این ، بیماران ممکن است از نظر جذب دارو و اثر ، اثر بخشی و عوارض جانبی داروها متفاوت باشند. بنابراین ، همراه با پیروی از رویکردهای درمانی ، پزشکان ضمن تجویز دارو ، از استنباط خود بر اساس تجربیات شخصی خود استفاده می کنند.

⇓ دانلود این مقاله

رابطه قلب و معده در طب سنتی ایران

در طب سنتی ایران (ITM) ، قلب و معده از نظر تظاهرات بالینی و علت از نظر بیماری ، عضوهایی هستند که به نظر می رسد با هم مرتبط هستند. پزشکان مشهور پارسی ، رازی (925 – 865 م.) و ابن سینا (ابن سینا: 1080 – 937 م.) ، ارتباط بین قلب و معده را در تعدادی از بیماری ها در نظر گرفتند. مطابق نسخه های خطی آنها ، معده در بعضی از شرایط معده دارای اثرات جدی بر روی قلب است. این شرایط شامل “عملکرد دوگانه” (sū’-e mizaj ، شخصیت غیر طبیعی اندام و ظهور طبع غیر طبیعی (khilt-e radi) در معده است. در زمینه داروهای جریان اصلی ، این ناهنجاری ها معمولاً در بیماری ریفلاکس معده مری (GERD) ، سوpe هاضمه و برخی از اشکال اختلالات گوارشی اسید دیده می شود.

⇓ دانلود این مقاله